नगदी पीक म्हणजे काय रे भाऊ ? जाणून घ्या त्याचे फायदे व तोटे ..
नगदी पीक म्हणजे काय ? जाणून घ्या त्याचे फायदे व तोटे ..
( Cash crops ) नगदी पीक शेती म्हणजे शेतीचा एक प्रकार जेथे शेती पिके विक्रीच्या उद्देशाने किंवा नफा मिळवण्यासाठी उदरनिर्वाह किंवा बार्टरऐवजी पिकविली जातात . याला व्यावसायिक शेती किंवा रोख पीक देखील म्हणतात . नगदी पिकांची काही उदाहरणे खालीलप्रमाणे आहेत :
- कॉफी (कॉफी अरब)
- चहा (कॅमेलिया सायनेन्सिस)
- नारळ (कोकोस न्यूकिफेरा)
- कापूस (गॉसिपियम एसपीपी.)
- जूट (कॉरचोरस कॅप्सुलरिस)
- शेंगदाणा (अराचिस हायपोगाआ)
- बीव्हर (रिकिनस कम्युनिस)
- अलसी (लिनम युएसटीट्समियम)
- कोको (थियोब्रोमा कोकोआ)
- रबर (हेव्हा ब्राझीलिनिसिस)
फायदे :
- नगदी पीक शेती ही एक अचूक पद्धत मानली जाते ज्याने परवडणारे अन्न जास्त प्रमाणात वाढविले आहे .
- हे शेतकर्यांना फायद्याचे आहे आणि त्यांच्या उदरनिर्वाहाचे साधन आहे .
- Cash crops हे रोजगार देते जेथे नगदी पिकांवर प्रक्रिया केली जाऊ शकते आणि आर्थिक विविधीकरणाला प्रोत्साहन मिळते .
- यामुळे सरकारला महसूल मिळतो .
तोटे :
- एकरकमी किंवा एकल पिकाचे पालन केले जाते , जिथे एकाच जागी दरवर्षी एकच पीक उगवले जाते . यामुळे , विशिष्ट अन्न पिकांचे उत्पादन मर्यादित असू शकते .
- शिवाय , मोनोक्रोपिंगचा सतत वापर मातीच्या र्‍हास किंवा मातीच्या गुणवत्तेत होणाऱ्या घटकांशी जोडला गेला आहे , ज्यामुळे कीड आणि रोगास कारणीभूत असणा-या रोगजनकांची वाढ होते . विशिष्ट पिकाचा मोठ्या प्रमाणात नाश झाल्यामुळे याचा परिणाम मोठ्या प्रमाणात उपासमार होऊ शकतो.
- रोख पीक शेती केवळ त्या शेतकऱ्यांनाच फायद्याची ठरू शकते ज्यांना अन्न सुरक्षा आणि इतर आवश्यक साधनांमध्ये आणि उत्पन्नापर्यंत प्रवेश असेल तर लहान शेतकर्यांना अडचणींचा सामना करावा लागू शकतो .
नगदी पिकांची उदाहरणे :
- गहू, राई, कॉर्न, ओट्स, बार्ली, बळी, मोहरी, बटाटे, तांदूळ, बाजरी, सफरचंद, संत्री, चेरी, कॉफी, कापूस, स्ट्रॉबेरी, रास्पबेरी, सोयाबीन, चहा इत्यादी रोख पिकांची काही सामान्य उदाहरणे आहेत. .
- सुप्रसिद्ध जागतिक नगदी पीक हे नारळ आहे आणि ते ८० पेक्षा जास्त देशांमध्ये पीक उगवले जाते जे हवामानाच्या वाढीस अनुकूल आहे . नारळ आणि त्याचे डेरिव्हेटिव्ह्ज मोठ्या प्रमाणात स्वयंपाक , साबण आणि सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये वापरतात.
- जत्रोफा कर्कश हे रोख पिकाचे उदाहरण आहे . हा जैवइंधनाच्या निर्मितीसाठी वापरला जातो .
- काळ्या बाजारामध्ये कोका , भांग आणि अफूची पपीझ अशी नगदी पिके तयार केली जातात .
